Η Ισπανία αποτελεί πλέον το κρίσιμο μέτωπο στη μάχη της Ευρώπης να θέσει υπό έλεγχο την οικονομική κρίση και αυτό το μέτωπο δεν πάει καθόλου καλά. Η ισπανική οικονομία βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η ανεργία που ήδη βρίσκεται στο 24.4%, ιστορικό υψηλό όλων των εποχών, θα μπορούσε να φτάσει έως και το 30%. Το αξιόχρεο της Μαδρίτης πρόσφατα υποβαθμίστηκε, το κόστος δανεισμού της χώρας βρίσκεται λίγο κάτω από το 6%,  η φερεγγυότητα του ισπανικού δημοσίου διαμφισβητείται, ενώ οι επενδυτές βλέπουν τις ισπανικές τράπεζες με όλο και μεγαλύτερη ανησυχία.

Για όλα αυτά οι Ευρωπαίοι ηγέτες σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να κατηγορήσουν τη Μαδρίτη. Η κεντροδεξιά κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι έχει καταγράψει σοβαρές προόδους στη μεταρρυθμιστική της προσπάθεια με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ισπανικής οικονομίας και προσπαθεί – δυστυχώς – να ανταποκριθεί στο αίτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για λιτότητα… Αλλά οι περικοπές των δημοσίων δαπανών στραγγαλίζουν την οικονομική δραστηριότητα, μειώνουν τα φορολογικά έσοδα και αυξάνουν τις πιθανότητες η Ισπανία να χρειαστεί ακόμα μεγαλύτερη λιτότητα προκειμένου να πετύχει τους δημοσιονομικούς στόχους που της έχει ορίσει η ΕΕ. Αυτή η πολιτική γίνεται στο τέλος αυτοαναιρούμενη.

H Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να συνδράμει την Ισπανία τώρα που μπορεί ακόμα να κάνει τη διαφορά. Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν κινηθούν γρήγορα για να βοηθήσουν στη διάσωση των ισπανικών τραπεζών και δεν κάνουν πίσω σε ό,τι αφορά την αυστηρότητα των στόχων της λιτότητας που ζητούν από τη Μαδρίτη, ο έλεγχος της κρίσης σύντομα θα δυσκολέψει  πολύ.

Οι επιλογές που έχει στη διάθεσή της η Μαδρίτη προκειμένου να στηρίξει  το τραπεζικό της σύστημα το οποίο γονατίζει υπό το βάρος των προβληματικών στεγαστικών δανείων, ως συνέπεια της φούσκας της αγοράς ακινήτων, με τον καιρό  περιορίζονται. Η κυβέρνηση Ραχόι εισήγαγε σοβαρές μεταρρυθμίσεις στον τραπεζικό τομέα, άσκησε πιέσεις για τη συγχώνευση πολλών περιφερειακών ταμιευτηρίων, ζήτησε την αύξηση των κεφαλαίων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και υποχρέωσε τις τράπεζες σε μεγάλες διαγραφές προβληματικών δανείων αλλά οι αναλυτές αμφιβάλλουν ότι ακόμη κι αυτά αρκούν.

Ο Ραχόι εξετάζει σήμερα ένα νέο πρόγραμμα για την προστασία των τραπεζικών κεφαλαίων με τη δημιουργία μιας τράπεζας επισφαλειών (bad bank) όπου θα ξεφορτώσει τους ισολογισμούς των τραπεζών από τα προβληματικά τους ενεργητικά. Για να κάνει κάτι τέτοιο όμως, κατά τρόπο που θα ενισχύσει τις τράπεζες, η κυβέρνηση θα πρέπει να βάλει χρήματα – χρήματα τα οποία δεν έχει. Αν πάρει αυτά τα χρήματα από το ταμείο εγγύησης καταθέσεων – όπως συζητείται αυτή τη στιγμή – θα αυξηθεί δραματικά το χρηματοπιστωτικό ρίσκο στην Ισπανία. Ο Ισπανός πρωθυπουργός έχει προχωρήσει ακόμη σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, που περιλαμβάνουν την φιλελευθεροποίηση των εργατικών συμβάσεων ώστε να διευκολύνονται οι απολύσεις.

Η εφαρμογή αυτών και άλλων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με το πάγωμα των μισθών, μπορεί να βελτιώσει τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της Ισπανίας αλλά δεν μπορεί να προσφέρει καμιά ανακούφιση βραχυπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα ανακούφιση μπορεί να έρθει μόνο από την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν σύνολο, εν μέρει μέσω της χαλάρωσης της νομισματικής της πολιτικής, εν μέρει μέσω της σοβαρής στήριξης της δημοσιονομικής προσαρμογής. Η ίδια η Ισπανία δεν μπορεί να χαλαρώσει την  δημοσιονομική της πολιτική εξαιτίας του φόβου της ανόδου των σπρεντ. Επομένως η όποια εύλογη εφικτή λύση προϋποθέτει πανευρωπαϊκό συντονισμό σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να ενεργεί σαν δανειστής εσχάτου  καταφυγίου για τα πιεζόμενα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας ή και για την έκδοση ενός ομολόγου της Ευρωζώνης που θα στηρίζεται από όλα τα κράτη-μέλη της νομισματικής ένωσης.

Τα έκτακτα μέτρα φτηνής τριετούς ρευστότητας της ΕΚΤ έφεραν κάποια προσωρινή ανακούφιση αλλά με το κόστος της επιδείνωσης της χρηματοπιστωτικής αστάθειας στην Ισπανία, καθώς οι ισπανικές τράπεζες χρησιμοποίησαν τα δάνεια της ΕΚΤ για να αγοράσουν ομόλογα των εθνικών τους αρχών, που όμως στη συνέχεια υποβαθμίστηκαν και βάρυναν περαιτέρω τον ισολογισμό τους. Όσο περισσότερο οι επενδυτές θα αντιλαμβάνονται τον εύθραυστο χαρακτήρα του δεσμού κράτους-τραπεζών και στην Ισπανία, τόσο θα αυξάνει ο κίνδυνος μιας χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης της Μαδρίτης. Κι αν λάβουμε υπόψη μας ότι η οικονομία της Ισπανίας είναι πολύ μεγαλύτερη από της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας μαζί, αντιλαμβανόμαστε ότι η αντανάκλαση μιας ισπανικής κρίσης θα θέσει ολόκληρη την Ευρώπη σε κίνδυνο.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι παράλογο να ισχυρίζεται κανείς – όπως κάνει η Γερμανία – πως η Ισπανία και οι άλλες προβληματικές οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας μπορούν να επιστρέψουν στην οικονομική σταθερότητα μέσω της δημοσιονομικής λιτότητας, παρά την πολύ χαμηλή ή και αρνητική τους ανάπτυξη. Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες εκτιμούν ότι θα έχουν άπλετο χρόνο για να παρέμβουν εφόσον η κατάσταση χειροτερέψει, κάνουν λάθος. Η πίεση στην Ισπανία δεν είναι πια παραγωγική. Υπονομεύει μια κυβέρνηση που έκανε όλα όσα μπόρεσε. Αν το στοίχημα αποτύχει, τα πράγματα θα επιδεινωθούν ταχύτατα – ίσως πολύ γρήγορα για να υλοποιηθεί ένα σχέδιο Β. Η ώρα του σχεδίου Β είναι τώρα.

(www.banknews.gr )

 Αντεριώτης Δ. Αθανάσιος