Η Λογοτεχνική μας γωνιά

Τι είναι φούγκα;

 της Ρένας Ραψομανίκη

 

Το ερώτημα  μού έχει τεθεί κάμποσες φορές από τότε που άρχισα να δημοσιεύω το μυθιστόρημα. Ιδού, λοιπόν, κάποιες επί πλέον πληροφορίες:

 

Η Λατινική λέξη fuga σημαίνει φυγή και κατ’ επέκταση κυνηγητό. Ως μουσικός όρος χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει ένα πολυφωνικό έργο   στο οποίο όλες οι φωνές τραγουδούν την ίδια μελωδία αρχίζουν όμως ή μία μετά την άλλη με διαφορά φάσης κάποιων μέτρων.

Όλα τα τεχνικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά της φούγκας υπηρετούν ένα πολύ συγκεκριμένο σκοπό: να παρουσιαστεί αρχικά μια συμπυκνωμένη μουσική ιδέα (το θέμα), που στη συνέχεια υφίσταται επεξεργασία, απλώνεται και ανελίσσεται καθώς η πλοκή της φούγκας ρέει ασταμάτητα. Αυτή η αδιάκοπη ροή φτάνει κάποια στιγμή σε μια κορύφωση και εδώ κοπάζει προσωρινά η κινητικότητα της φούγκας. Αμέσως μετά μια γρήγορη αποκλιμάκωση επαναφέρει προς το τέλος τη βασική μουσική ιδέα στην αρχική της μορφή, στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε.

Η πολυφωνική αντιστικτική μουσική εμφανίστηκε ήδη από την Αναγέννηση, αλλά εκείνος που έφτασε την τέχνη της φούγκας στο απόγειο ήταν ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπάχ οι φούγκες του οποίου είναι φιλί για το αυτί.

 

Το μυθιστόρημά μου φιλοδοξεί να δομηθεί σαν μια δίφωνη φούγκα. Αποτελείται λοιπόν από δίδυμα κεφάλαια. Στο πρώτο είδαμε ήδη την οπτική της Αίγλης. Μια οπτική επίπεδη, αναμενόμενη, χωρίς εκπλήξεις, συμβατική. Σ’ αυτή την οπτική αναγνωρίσαμε, άλλος  περισσότερο άλλος λιγότερο, τον εαυτό μας. Γιατί η Αίγλη είναι εσείς κι εγώ.

 

Ο Μιχαλιός, που θα κάνει τη δεύτερη φωνή και θα μπει με διαφορά φάσης ενός κεφαλαίου, θα παρουσιάσει τα γεγονότα της ίδιας εποχής με την δική του οπτική. Ο Μιχαλιός είναι άλλου είδους ταραχή. Δεν μπαίνει σε καλούπι, δεν χωράει στο σύστημα, είναι αντισυμβατικός και ασυμβίβαστος. Δύσκολα θα αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας στην οπτική του Μιχαλιού. 

 

Βέβαια ο έρωτας, χωρίς να λογαριάζει ισότητες ή ανισότητες, συμμετρίες ή ασυμμετρίες, συμβατότητες ή ασυμβατότητες, φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν. Μα, με δεδομένες τις αντιδιαμετρικές οπτικές, το πράγμα γίνεται πολύπλοκο.

Γιούλια Ολόμπλαβα