Η οικονομική επιτυχία της Κίνας, δεν είναι απαραίτητα αξιοζήλευτη

Όταν οι ιστορικοί του μέλλοντος μελετήσουν τη χρονιά που διανύουμε, αυτό στο οποίο μάλλον θα επικεντρωθούν, είναι το γεγονός της ανακήρυξης της Κίνας ως τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη.

Η επιτυχία αυτή είναι εν πολλοίς μια καλή εξέλιξη. Τόσο η Κίνα όσο και η Ινδία, χώρες εκατοντάδων εκατομμυρίων φτωχών κατοίκων, αρχίζουν πια να   προσφέρουν στους πληθυσμούς τους μια κάποια σχετική ευημερία. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ στις δυο αυτές χώρες ήταν στάσιμο από το 1820 έως το 1950. Από το 1950 έως το 1973, αυξήθηκε κατά 63%, και από το 1973 έως το 2002 σημείωσε αστρονομική αύξηση κατά 245%.

Η  επιτυχία όμως της Κίνας δεν θα πρέπει να μας οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα. Το βασικό που θα πρέπει να θυμόμαστε είναι πως η οικονομική αυτή έκρηξη, σημαίνει πολύ απλά πως ο απολυταρχισμός λειτουργεί. Πολλοί είναι αυτοί που «ζηλεύουν» την αποδοτικότητα της κινεζικής οικονομίας, που αποτελεί μια κεντρικά σχεδιασμένη και αυστηρά κατευθυνόμενη εκδοχή του καπιταλισμού. Κάποιοι είναι τόσο ενθουσιασμένοι, που σε συνδυασμό με την ύφεση που πλήττει την Αμερική, θεωρούν το κινεζικό μοντέλο ως ένα επιθυμητό υποκατάστατο του αμερικανικού. Αυτό όμως είναι λάθος. Οι κεντρικά κατευθυνόμενες οικονομίες είναι καλές για να φέρουν μια κοινωνία από το στάδιο της αγροτικής παραγωγής, σε αυτό της βιομηχανίας. Ειδικά όταν όλες οι απαραίτητες τεχνολογίες έχουν ήδη εφευρεθεί και εξελιχτεί αλλού. Ακόμη και το σοβιετικό μοντέλο φάνταζε αξιοζήλευτο τις δεκαετίες του `40 και  του `50.

Μέχρι στιγμής όμως, η κινεζική έκπληξη δεν έκανε τίποτα άλλο παρά να εκβιομηχανίσει μια πάμφτωχη αγροτική οικονομία. Ακόμη και σήμερα, το κατά κεφαλή ΑΕΠ ($3.600) της συγκρίνεται με το αντίστοιχο της Αλβανίας και του Ελ Σαλβαδόρ. Ας περιμένουμε να δούμε πως θα καταφέρει η Κίνα να περάσει στο αμέσως επόμενο στάδιο της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Όταν η Νότιος Κορέα πέρασε από αυτή τη διαδικασία το 1980, οδηγήθηκε σε περισσότερο δημοκρατικούς θεσμούς και σε έναν πιο ανοιχτό καπιταλισμό.

Είναι δύσκολο για τη Κίνα να επιτρέψει στους κατοίκους της να γίνουν καταναλωτές, χωρίς να είναι «πολίτες». Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη κινεζική κυβέρνηση είναι τώρα να επιτρέψει στους  Κινέζους να ξοδεύουν. Η μετατροπή τους σε αστούς, θα πρέπει αναγκαστικά να συνοδευτεί και από παραχώρηση πολιτικών και άλλων δικαιωμάτων.

Ένα άλλο εμπόδιο στον κρατικό καπιταλισμό είναι και η καινοτομία. Η αμερικανική οικονομία μπορεί να έχει πολλά στραβά, έχει όμως και ένα μεγάλο καλό: Όταν μιλάμε για καινοτομίες, και για διάθεση προϊόντων που κόσμος ζητά, τότε το αμερικανικό σύστημα είναι ασυναγώνιστο. Εφευρέσεις όπως οι Apple, Google και το  Facebook, απαιτούν μια ανοιχτή κοινωνία προκειμένου να αναπτυχθούν.

Στη πραγματικότητα, το κινεζικό οικονομικό μοντέλο είναι ένα κλασικό παράδειγμα για την απειλή που αντιμετωπίζει η τεχνολογική εξέλιξη και η καινοτομία, από μια κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία. Ως εκ τούτου το μέλλον του είναι αβέβαιο. Οι ελεύθερες αγορές και οι ελεύθερες κοινωνίες μπορεί να φαίνονται χαοτικές και τσαπατσούλικες, αλλά όταν πρόκειται για τεχνολογικά άλματα και πρωτοβουλίες, τότε ο δημοκρατικός καπιταλισμός είναι ότι  καλύτερο υπάρχει.

S.A.   (Washington Post)